Ancaq tək formada işlənən isimlər

   

İngilis dilində elə isimlər vardır ki,onlar ancaq tək  formada işlənir.Bunlar aşağıdakılardır.

1.Sayıla bilməyən isimlər-bura maddi və mücərrəd  isimlər daxil olur.

Ex:  sugar,butter,bread,hate,friendship,hapiness,iron,silver.

2.     advice             [ əe d v a i s ]         -     məsləhət

        information    [ i n f o m e i ∫ n]    -     məlumat

        progress          [ p r o g r ə s ]        -     nailiyyət

        traffic              [ t r æ f i k ]           -     nəqiliyyat

        knowledge      [ n o l i X ]            -     bilik

        luggage           [ l ∧ g i X ]            -     yük  

       baggage           [ b əe g i X ]       -      yük    

       furnifure          [ f ə : n i t∫ ə ]      -      mebel

bu isimlər də  ancaq   təkdə  işlənir.Heç bir halda bunların cəm  forması yoxdur. Az-dilində     ( bir məsləhət  - a   piece   of  advice)  bunların həm tək , həm cəm forması  ingilis dilində ancaq təkdə  işlənir tək gəlir, çox  mənasında   “much” ilə , az mənasında 

“ little ”  ilə işlənir  , “a” , “an”  qeyri-müəyyən artikl ilə işlənirlər.

       Hair  [ h E ə ]   -  saç  ismi  həmişə təkdə  işlənir, özündən sonra fel həmişə tək gəlir.

       Fruit  sözü  təkdə  işlənir.

Ex:  fruit salad,  I like fruit.  Fruit is useful.

Ancaq bu isim  müxtəlif  növ  meyvə  mənası  kəsb etdikdə cəm formada işlənə bilər.

There  are  a  lot  of  fruits   in our  garden

 

Ancaq cəm formasında işlənən isimlər

 

Müasir  ingilis dilində  bir qisim  isimlər var ki,onlar ancaq cəm formada işlənir və həmişə sonunuda  “s”  sonluğu  olur,onların tək forması yoxdur və özündən sonra həmişə feli cəmdə tələb edir.Bunlar aşağıdakılardır.

1.İki eyni hissədən ibarət olan isimlər:

tongs             [ t ∧ ŋ z ]               -         kəlbətin

scissors          [ s i : z ə s ]            -         qayçı

spectacles     [ s p e k  t ə k l z ]   -         eynək

scales           [ s k e i l z ]             -         tərəzi

trousers         [ t r a u z ə z ]         -         şalvar

jeans             [ X  i: n z ]             -          cins

tights             [ t  a  i t  s ]             -          kalqotka

pyjamas        [ p  i j  ə məs ]         -          pijama

glasses          [ g l a :  si  z ]          -          eynək,durbin

shoes             [ ∫  u : z ]                 -          ayaqqabı

gloves           [ g l K v z ]               -          əlcək

mittens          [ m i t n z ]              -          tək barmaq əlcək

boots             [ b u : ts ]                -           çəkmə

socks             [ s o k s ]                 -           corab

stockings       [ s t o k i ŋ z  ]          -          uzun corab

2.Konkret   əşya    bildirənlər:

 goods           [ g u  d z ]                 -           mal,əmtəə

 stairs            [ s t E ə z ]                -           pilləkən 

 clothes         [ k l ou ð i z ]            -           pal,paltar       

3.holiday –ismi bayram mənasında tək olur , özündən  sonra  fel   təkdə  olur,tətil mənasında  cəm olur, “s” qəbul edir və özündən sonra fel cəm olur.

Bu isimlər Az.dilində həm tək,həm də cəmdə işlənə bilir,tərcümə edilərkən tək də olsa,cəm də olsa  cəmdə tərcümə olunur.(həmişə  cəmdə olan isimlərə aiddir).

Yalnız onlar bir qayçı,bir şalvar  mənasında  a pair of  ilə işlənə bilərlər.

                                       a  pair  of   scissors  -  bir qayçı

                                       a pair of trausers      -  bir  çalvar

 Cəm formada olub təkdə işlənən isimlər (Yəni sonunda   “s” olub təkdə  işlənən isimlər)  

İngilis dilində bir neçə isim var ki,onlar formaca  cəmdir ,  yəni  sonunda  “s” şəkilçisi  var, lakin həmişə təkdə işlənirlər.

1.news – xəbər ismi formaca cəmdir,yəni sonunda   “s”  səkilçisi var,lakin həmişə təkdədir, özündən sonra feli təkdə tələb edir. a, an  qeyri-müəyyənlik artikli ilə işlənmir, sayılmayan isimdir,özündən əvvəl much, a lot  of  gəlsə  də o təkdə olur, özündən sonra feli təkdə tələb edir .Az dilinə həm tək,həm də cəmdə tərcümə olunur.

2.Elm adları bildirən isimlər phonetics, physics, optics, lexics, lingiustics gymnastics, economics və sair - sonunda “s” sonluğu olmasına baxmayaraq həmişə təkdədir,sayılmayan isimdir,artikl ilə işlənmir, özündən  sonra feli  təkdə tələb edir.

Ex: Phonetics is a branch of  linguistics [ l i n g w i s t i k s]   - dilçilik.Fonetika  dilçiliyin bir sahəsidir.

 

                           Təkdə və cəmdə eyni formada işlənən isimlər.

 

İngilis dilində bir neçə isim vardır ki,onlar heç bir cəmlik qəbul etmədən həm təkdə,həm də cəmdə olurlar.Həmin isimlər bunlardır : sheep,swine,deer, fish,Bunların tək və cəm olması cümlə daxilində müəyyənləşir.Bu isim  “a” ,  “an” artikili  ilə  işlədikdə təkdir,qalan bütün hallarda, yəni artiklsiz işləndikdə, qarşısında some, any, few rəqəmlər işləndikdə cəm olurlar,  felidə cəm gəlir.

                                           a  sheep  - bir  qoyun

                                           5   sheep-  beş  qoyun.

Bunlar sayılan isimlərdir.Tək olsalar fel  tək gəlir , cəm  olsalar fel cəm gəlir.

Yalnız   “fish”  isiminin   qarşısında   “different , various ”  işlənəndə  “fish” ismi

  - es  qəbul  edir.

Ex: There    are   various  fishes

In   the  Caspian  Sea.

 

                             Possessive  case  of  nouns - İsmin  yiyəlik halı. 

İngilis dilində ismin yalnız iki halı var:

1.Ümümi halı   (The  Common   case)

2.Yiyəlik halı   (The possessive case)

 

İsmin ümümi halının heç bir şəkilçisi yoxdur.

a table, a  boy , a  bench.

Yiyəlik halı əsasən şəxs və ya əşya arasında mövcud olan yiyəyik, sahiblik əlaqəsini ifadə edir.Bu və ya digər əşyanın kimə məxsus olduğunu bildirir.

Yiyəlik halın düzəldilməsi:

İsmin yiyəlik halı tək isimlərdə “ ’s” və cəm isimlərdə isə yalnız  “ ‘ ” vastəsiilə  düzəldilir.

Ex: oğlanın topu   - the  boy’s   ball.

Canlı isimlərdə ona görə təkcə ‘ (apastrof) vasitəsilə  düzəlir ki,onların sonunda cəm formasının  “s”  şəkilçisi olur.

Ex:  the  boys ’ ball – oğlanların topu .

 ’ s və  ya  ’ - Az dilinə yiyəlik hal şəkilçisi  “  in” –nın4  kimi  tərcümə olunur.

Cəm  forması kökdən   dəyişən  isimlərin  yiyəlik  hal  forması  həm təkdə,həm  cəmdə ‘s  vastəsi ilə düzəlir,çünki  onların  cəm  formasını düzəidərkən  sonuna  “s” əlavə edilmir,ona  görə də həm tək ,həm cəm  halın  yiyəliyi   “ ‘ s ” vasitəsilə düzəlir.

                   kişinin  şapkası     – the  man‘s  cap

                   kişilərin şapkaları  –  the men‘s  caps

                   uşağın oyuncaqları  –  the child‘s  toys

                   uşaqların  oyuncaqları – the children‘s  toy

Sonu  “s” hərfi ilə qutaran isimlərin yiyəlik halı iki cür düzəlir,ya adi qayda ilə.

Sonuna  ’s  əlavə etməklə, düzəlir ya da təkcə  ‘ (apastrof)  əlavə etməklə düzəlir. Hər iki forma düzgündür.

Ex: Dickens ’s   father  və  ya  Dickens’   father.

Mürəkkəb isimlərin yiyəlik halını düzəldərkən şəkilçi axırıncı  komponentə   əlavə   edilir.

Ex:    my  father  in  law’s  house        -   qaynatamın  evi

          the  editor  in  chief ’s   house    -   baş  redaktorun  evi

Eyni  bir əşya iki və ya daha çox şəxsə məxsus olduqda yiyəlik hal şəkilçisi axırıncı ismə əlavə edilir.

Ex: Tom  and  Nick’s   father  

Əgər hər bir şəxsə ayrı-ayrılıqda  məxsus olarsa o zaman axırıncı deyil hər birinə   ’s  əlavə  edilir.

Ex:  Tom’s  and  Hick’s  eyes.

Cansız varlıqları bildirən isimlərin  bir qayda olaraq  yiyəlik  halı  “ of ”    sözönü   vastəsiilə   düzəlir .

                                                               

            The leq of the table – stolun qılçası

            The centre of the city- şəhərin mərkəzi

 

Yalnız elə cansız isimlər var ki,onların da yiyəlik halı  ’s  vastəsilə düzəlir.

1.Fəsillərin,ayların  və həftənin  günlərin adını  bildirən isimlərlə.

        December ’s  frost - dekabırın şaxtası

        Sunday’s  rest        - bazar gününün  istirahəti

2.Ölkə və şəhər adları bildirən   isimlərlə

       The  Soviet Union’s  peace policy

        Sovet İttifaqının sülh siyasəti

        London’s beauty –Londonun  gözəlliyi

3. the Sun, the  Moon, the   Earth, river, ocean, world, wind, city, town, ship, boat və sair sözlərinin yiyəlik halı  ’s   ilə düzəlir.

                      the   river’s   bank   - çayın sahili

                      the  ship’s   side      -  gəminin yanı

Bunlar eyni zamanda “of ” sözönü ilə də düzələ bilir.

                      The  bank of  the  river

Ancaq  zaman bildirən sözlər  ’ s  ilə düzəlir, onlar heç vaxt of  söz önü ilə düzəlmir.

            a   moment’s      silence  - bir  anlıq  süküt

            two  days’    rest     -   iki  günlük  istirahət

Today,tomorrow  və  yesterday   zaman  zəriflərinin  yiyəlik halı həmişə  ’ s ilə düzəlir.

    today’s  newspaper   – bu günkü qəzet

    yesterday’s   news     – dünənki xəbər

    tomorrow’s  work     – sabahkı iş

İngilis dilində cins kataqoriyası üçüncü şəxsdə özünü göstərir,əvəzliklərdə  he, she, it.

Bir qadın cinsi düzəldən şəkilçi var: -ess

Ex:  actor – actress, lion – lioness

        waiter – waitress  and  so  on.                                                                        

Ölkə adları həmişə qadın cisinə aid edilir,ərazi mənası bildirdikdə orta cincə aid edilə bilər.

Ex:   Azerbaijan is our country.

         She is an independent  country.

         Its  area  is  84   square   kilometres.

Həşaratlar , quşlar , balıqlar həmişə orta  cinsə aid edilir.

   cloud            [k l a u d]   – bulud

   wind             [w i n d]     – külək

   beauty          [b j u : t i]   –  gözəllik

   impression   [i m p r e ∫ n]  – təssürat

    idea            [   a i d i ə]     – fikir

    strom          [  s t s : m]     – tufan  – cəmlənə bilir.